ภาวะกระดูกสันหลังคดในวัยรุ่น
(Adolescent Idiopathic Scoliosis)
นพ.ทินกร ปลื้มวิทยาภรณ์
หน่วยผ่าตัดกระดูกสันหลัง สถาบันออร์โธปิดิกส์ โรงพยาบาลเลิดสิน
ภาวะกระดูกสันหลังคดในวัยรุ่น เป็นภาวะที่กระดูกสันหลังมีลักษณะคดเอียงมากกว่า 10 องศาขึ้นไป พบในกลุ่มประชากรที่มีอายุตั้งแต่ 10 – 18 ปี โดยจะพบมากที่สุดในช่วงอายุระหว่าง 13 ถึง 15 ปี ถือเป็นความผิดปกติของกระดูกสันหลังที่พบได้บ่อยที่สุดในวัยรุ่น โดยพบอุบัติการณ์การเกิดหรือความชุกของภาวะนี้อยู่ที่ 0.47 – 5.2 % มักพบในเพศหญิงมากกว่าเพศชายในอัตราส่วน 4:1 ถึง 10:1 และมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นตามอายุที่มากขึ้น1,2 ภาวะดังกล่าว หากไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกวิธี อาจส่งผลให้เกิดปัญหาต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นปัญหาระบบกล้ามเนื้อหรือระบบทางเดินหายใจ ตลอดจนทำให้เกิดภาวะทุพพลภาพตามมาได้
สาเหตุ
ร้อยละ 80 ของภาวะกระดูกสันหลังคดในวัยรุ่นเป็นชนิดที่เกิดขึ้นโดยยังไม่ทราบสาเหตุ มีเพียงร้อยละ 20 ที่มีสาเหตุหรือเป็นผลจากโรคบางอย่าง เช่น การถ่ายทอดภาวะทางพันธุกรรมของโรคบางชนิด หรือความผิดปกติของระบบประสาทและกล้ามเนื้อเป็นต้น2
อาการและอาการแสดง
ภาวะนี้ผู้ป่วยมักไม่มีอาการแสดง ส่วนมากผู้ปกครองมักพาผู้ป่วยมาพบแพทย์ด้วยเรื่อง สังเกตพบว่าผู้ป่วยมีไหล่หรือสะโพกสองข้างไม่เท่ากัน รวมถึงอาจพบว่าผู้ป่วยมีสะบักข้างใดข้างหนึ่งนูนผิดปกติ มีเพียงส่วนน้อยที่พบว่ามีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น อาการปวดหลังเรื้อรังโดยไม่ทราบสาเหตุ เป็นต้น
ภาพแสดงที่ 1. ภาวะกระดูกสันหลังคดในวัยรุ่น แสดงให้เห็นลักษณะไหล่ขวายกสูงกว่าไหล่ซ้าย และสะโพกไม่เท่ากัน
การตรวจวินิจฉัยทางรังสีวิทยา
โดยปกติในผู้ป่วยทุกรายที่สงสัยภาวะกระดูกสันหลังคด แพทย์จะทำการส่งตรวจวินิจฉัยโดยการถ่ายภาพทางรังสีวิทยา (posteroanterior and lateral 36- x14-inch long cassette views) โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อยืนยันการวินิจฉัย ตลอดจนติดตามแนวโน้มความคดเอียงของกระดูกสันหลังจากการรักษาแบบสังเกตอาการ รวมไปถึงช่วยในการพิจารณาแนวทางและวางแผนการรักษาให้กับผู้ป่วยรายนั้นๆได้อย่างถูกต้องเหมาะสม
ภาพแสดงที่ 2. แสดงภาพถ่ายทางรังสีวิทยาเปรียบเทียบภาวะกระดูกสันหลังคด (ภาพซ้าย) และภาวะปกติของกระดูกสันหลัง (ภาพขวา)
แนวทางการรักษา
หลักการรักษาภาวะกระดูกสันหลังคดในวัยรุ่น แบ่งออกได้เป็น 3 ข้อหลักๆ ได้แก่
1. หยุดยั้งความคดเอียงของกระดูกสันหลังที่อาจเกิดเพิ่มขึ้นได้ในอนาคตรวมถึงการแก้ไขความคดเอียงนั้นๆ
2. รักษาความสมดุลย์ของโครงสร้างกระดูกสันหลัง
3. คงไว้ซึ่งความสามารถในการเคลื่อนไหวของข้อต่อกระดูกสันหลังให้ได้มากที่สุด
สำหรับการรักษาภาวะกระดูกสันหลังคดในวัยรุ่นนั้น สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 วิธีหลัก ได้แก่
1. การรักษาโดยการไม่ผ่าตัด (Conservative treatment) แบ่งออกได้เป็น 2 วิธีย่อย คือ
1.1 การสังเกตอาการ (Observation)
เหมาะสำหรับกลุ่มวัยรุ่นที่มีความคดเอียงของกระดูกสันหลัง ไม่เกิน 20 องศา
1.2 การใส่ชุดอุปกรณ์ค้ำยัน (Bracing)
ชุดอุปกรณ์ค้ำยัน (Bracing) ไม่สามารถแก้ไขภาวะคดเอียงของกระดูกสันหลังได้ แต่มีวัตถุประสงค์เพื่อป้องกันหรือหยุดยั้งการคดเอียงที่อาจเพิ่มมากขึ้นในอนาคตได้ การรักษาวิธีนี้ เหมาะสำหรับกลุ่มวัยรุ่นที่มีความคดเอียงของกระดูกสันหลังในช่วง 20 องศาขึ้นไป แต่ไม่เกิน 40 องศา
2. การรักษาโดยการผ่าตัด (Surgical treatment)
ในกรณีที่การรักษาโดยไม่ต้องผ่าตัดไม่เป็นผล หรือได้มีการติดตามการรักษาแล้วพบว่าผู้ป่วยมีภาวะกระดูกสันหลังที่คดเอียงมากกว่า 45 องศา อาจพิจารณาทำการรักษาด้วยการผ่าตัด โดยมีหลักการในการรักษา เพื่อป้องกันและแก้ไขภาวะกระดูกสันหลังคดให้กลับมาใกล้เคียงกับสภาวะปกติให้มากที่สุดโดยไม่ก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัด สำหรับวิธีการผ่าตัดในปัจจุบัน จะเป็นในลักษณะการผ่าตัดแก้ไขความคดเอียงของกระดูกสันหลังร่วมกับการใส่เหล็กยึดตรึงกระดูกสันหลังและทำการเชื่อมข้อต่อกระดูกสันหลังในตำแหน่งเดียวกัน
ภาพแสดงที่ 3. เปรียบเทียบลักษณะทางกายวิภาคและภาพรังสีวินิจฉัยก่อนและหลังผ่าตัดภาวะกระดูกสันหลังคด
เอกสารอ้างอิง
1. Konieczny MR, Senyurt H, Krauspe R. Epidermiology of adolescent idiopathic scoliosis. J Child Orthop 2013; 7:3-9
2. Silva FE, Lheman Jr RA, Lenke LG. Chapter 23: Idiopathic Scoliosis. In: Herkowitz HN, Garfin SR, Eismont FJ, Bell GR, Balderston RA. Rothman-Simone The Spine 6th Edition. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2011. P. 385-401